het beste uit de bijenkorf
Bijenkast

Het beste uit de bijenkorf 


Van alle bijensoorten (ongeveer 20.000 soorten) is de honingbij onze lieveling. De wetenschappelijke naam “Apis mellifera” betekent letterlijk “bij” (apis) die honing draagt (melli-fera)”.

Honingbijen zijn immers niet alleen plantenbestuivers, ze leveren ons verschillende waardevolle producten aan: honing natuurlijk, maar ook propolis, koninginnenbrij, bijenpollen en bijenwas. 

De "bijenkast" van Huis de Cat is gevuld met het beste uit de bijenkorf voor jouw gezondheid (apitherapie).

Ook benieuwd? We nemen je even mee op schattenjacht in de bijenkorf. 

gamma propolis ladrome

Propolis


Propolis is een kleverige, wasachtige substantie die bijen maken uit het hars dat ze halen uit knoppen van bomen (in onze contreien vooral populier, berk, vlier, linde …). De bijen mengen dit hars met speekselenzymen, met was en stuifmeel tot propolis, een zoetgeurende kleverige substantie die ze als het ware als “coating” voor de bijenkorf gebruiken. Propolis is Grieks en betekent zoveel als “voorstad” want bijen gebruiken het om de korf te herstellen, te isoleren en vooral te beschermen tegen binnendringende bacteriën, schimmels, virussen, insecten … Naargelang de oorsprong varieert de kleur (goudbruin, roodbruin, groen …) en variëren ook de actieve bestanddelen.

Propolis heeft een ingewikkelde samenstelling met o.a. harsen, was, essentiële oliën en mineralen. Door zuivering wordt vooral het actiefste deel van propolis geconcentreerd: de flavonoïden. Het is die synergie van diverse flavonoïden die gunstig kunnen zijn voor onze gezondheid.

Propolis wordt in de vorm van een propolis-extract gebruikt: een maceraat van propolis in alcohol en water. Dit wordt ook verwerkt in andere producten voor inwendig en uitwendig gebruik.

Propolis ondersteunt onze weerstand en heeft anti-bacteriële, anti-virale, anti-schimmel effecten. Daarom wordt propolis specifiek vooral ingezet bij typische winterkwaaltjes (infecties van neus, keel, oren en luchtwegen). Ook bij ontstekingen van de mondholte (zoals aften) en bij herpesinfecties (zoals koortsblaasjes of zona) kan propolis interessant zijn.

In sommige gevallen kan propolis ook allergische klachten verminderen.   

Wil je meer weten over de mogelijke toepassingsgebieden van propolis? Dan verwijzen we je graag naar dit artikel uit BioGezond.

propolis
koninginnebrij

Koninginnenbrij 

 

Koninginnenbrij (gelée royale) is een dik, melkachtig kliersecreet dat door jonge voedsterbijen wordt aangemaakt als voedersap voor de koninginnenlarve en de daaruit voortkomende bijenkoningin. Dit krachtvoedsel zorgt voor een enorme groei van de koninginnenlarve. Het laat de koningin ook toe dagelijks tot 2000 eieren te leggen en dan nog ca. 30 maal ouder te worden dan de andere bijen.

Koninginnenbrij kan men best beschouwen als een sterk geconcentreerd krachtvoedsel met een zeer ingewikkelde samenstelling. Stoffen zoals het eiwit royalactine, 10-hydroxydecanoïnezuur, acetylcholine, gamma globuline … verklaren waarschijnlijk de werking, maar spijtig genoeg is het wetenschappelijk onderzoek nog beperkt.  

Feit is dat koninginnebrij reeds eeuwenlang wordt gebruikt als levenselixir voor kracht en vitaliteit. Een kleine hoeveelheid (1 gram per dag onder de tong laten smelten) wordt ingezet om aan te sterken (eventueel na ziekte), de eetlust te verbeteren, de weerstand te verhogen. Ook tijdens de menopauze ondervinden sommige vrouwen de gunstige effecten van koninginnebrij.

Het ideale effect heb je van verse koninginnenbrij. Deze smaakt wat zuur en ranzig en dient in de koelkast bewaard te worden. Verwerkt in honing is de houdbaarheid wat langer.

honing

honing

 

Honing is een zoete, heldere vloeistof, gemaakt door honingbijen uit de nectar van bloeiende planten, bomen en heesters. Haalbijen zuigen de nectar op die in de honingmaag terechtkomt. Hierbij worden de eerste enzymen toegevoegd. Eens in de bijenkast wordt het suikerhoudende sap uit de honingmaag overgedragen aan andere bijen die er honing van maken (door toevoeging van enzymen en glucoseoxidase). Deze wordt in de honingraten uitgescheiden, verder ingedikt en vervolgens afgedekt met een waslaagje.  

Bij het oogsten van de honing, worden de honingraten uit de bijenkast gehaald, de was afgeschraapt en de honing geslingerd.

Honing bevat van nature veel suikers (ca. 80%), voornamelijk enkelvoudige suikers zoals fructose en glucose. Zijn zoete smaak maakt het historisch zo’n geliefd product. Hiernaast bevat honing nog ca. 1% stuifmeel en ca. 4% andere begeleidende waardevolle stoffen (enzymen, vitamines, zuren, hormonen, bacterieremmers, waterstofperoxide, mineralen) die honing o.a. haar verzachtende karakter geven bij een schorre keel en waardoor honing ook in de wondheling al haar nut heeft bewezen.

De smaak, geur, kleur en consistentie (vloeibaar / crème) van honing variëren naargelang de soort bloemen waaruit de nectar is gewonnen. Een specifieke honingsoort (acacia, tijm, eucalyptus, kastanje, linde, klaver …) mag pas zo genoemd worden als er meer dan een bepaald minimum aandeel aan pollen van die plant aangetroffen worden. Honing uit nectar van gemengde afkomst wordt bloemenhoning genoemd.  

Honing is in principe zeer lang houdbaar. Elke honing heeft de neiging om na verloop van tijd te kristalliseren. Hoe snel hangt af van de hoeveelheid aanwezige glucose, het watergehalte en de temperatuur waarop deze geslingerd werd. Je kan de honing eventueel even licht opwarmen tot maximaal 40°C (au bain-marie, op de verwarming) om hem weer vloeibaar te maken.

Tip: verhit honing niet boven 40°C want dan gaan de enzymen en bepaalde vitamines verloren. Dit is ook de reden dat je voor koud-geslingerde honing kiest en je thee ook best laat afkoelen vooraleer je je honing toevoegt.

Opgelet: honing is niet geschikt voor kinderen jonger dan 1 jaar. Honing kan immers sporen van de bacterie Clostridium botulinum bevatten. Het maag- en darmstelsel van zuigelingen is nog niet voldoende ontwikkeld om deze onschadelijk te maken en zou in een enkel geval zuigelingenbotulisme kunnen veroorzaken.

Een “specialleke” onder de honingsoorten is ongetwijfeld de honing van de Nieuw-Zeelandse Manuka boom (Leptospermum Scoparium). Manuka honing is de eerste honingsoort die zo uitgebreid onderzocht is door vooraanstaande universiteiten en erkend wordt om haar bijzondere natuurlijke antibacteriële eigenschappen. Deze wordt verklaard door de aanwezigheid van Methylglyoxal, MGO in het kort.

MGO vormt zich in de honing die wordt gemaakt uit de nectar van de Manuka bloesem waarin DHA (dihydroxyaceton) aanwezig is, de natuurlijke voorloper van MGO.

Hoe hoger de MGO waarde, des te krachtiger de antibacteriële werking. Manuka honing wordt daarom vooral (aanvullend) ingezet voor ondersteuning van maag en darmen, huidproblemen, wondheling en winterse kwaaltjes.

manuka honing

Bijenpollen

 

Bijen verzamelen de poederachtige stuifmeelpollen op verschillende bloemen met hun achterpoten en kleven deze tot kleine, veelkleurige bolletjes samen in de bijenkorf. Dit geeft een kleurrijke verzameling van stuifmeelkorrels in de bijenkast waar ze als voedsel dienen voor de bijenlarven. Een bij kan per vlucht zo’n 15mg pollen verzamelen. Voor 1kg pollen zijn dus bijna 70.000 vluchten nodig!  

Bijenpollen zijn een complexe bron van eiwitten, vetten, mineralen, vitamines, enzymes en andere bio-actieve stoffen waarvan de exacte samenstelling uiteraard varieert naargelang de oorsprong en algemeen als versterkend wordt beschouwd.  

Pollen hebben een stevige wand waardoor het belangrijk is goed te kauwen en te mengen met speeksel als je ze zo gebruikt. Uiteraard kunnen ze ook fijn verpulverd worden en in een supplement verwerkt worden om de opneembaarheid te verbeteren.

Pollen kunnen in uitzonderlijke gevallen een allergische reactie veroorzaken bij mensen met stuifmeel- en/of inhalatieallergieën. Start daarom steeds met een zeer kleine hoeveelheid en bouw geleidelijk op indien goed getolereerd.

bijenpollen
bijenwas

Bijenwas

 

Bijenwas is een vettige stof die door sommige soorten werkbijen wordt aangemaakt met behulp van de wasklieren die aan weerszijden van het achterlijf zitten. Met de was worden de celwanden van de raten gemaakt waarin honing en stuifmeel wordt opgeslagen en jong bijenbroed wordt gekweekt.

Bijenwas (smeltpunt ca. 65°C) wordt gebruikt voor vele doeleinden:

  • om kaarsen te maken,
  • in boenwas,
  • in cosmetica producten (INCI naam: cera alba of cera flava, resp. witte of gele bijenwas),
  • als toevoeging aan levensmiddelen (E-nummer 901), bijvoorbeeld als natuurlijk glansmiddel aan snoep

Bij raathoning, waarbij de honing samen met de natuurlijke raat wordt geoogst, kan je de raat, die uit bijenwas bestaat, dus mee opknabbelen indien gewenst.